![]() |
Κηδεία παιδιού σε προσφυγικό συνοικισμό |
Το ωρολόγιο πρόγραμμα της Κυριακής ανέγραφε: “Διασκέδαση από 18.00 έως 19.30′ ώρα”.Στα παιδιά έπρεπε να γίνει γνωστό ότι η Κυριακή ήταν ημέρα αργίας. Η εργασία δεν είχε θέση τις Κυριακές. “Ποτέ την Κυριακή!” το σύνθημα.
Τις υπόλοιπες ημέρες τα πρωινά δούλευαν και τα απογεύματα παρακολουθούσαν μαθήματα. Στο ίδιο κτήριο της Λέσχης υπήρχαν και κρεβάτια. Κοιμόντουσαν μέχρι να εξασφαλίσουν δικά τους μέσα στέγασης.
Τα χαμίνια του λιμανιού, οι μικροί Γαβριάδες αποτελούσαν ρημάδια της θλιβερής μοίρας που περιφέρονταν στο λιμάνι, αναζητώντας τρόπους να επιβιώσουν. Περιφέρονταν σαν χαμένα στις αποβάθρες, κρατώντας στην αγκαλιά τα μεγαλύτερα παιδιά, τα μικρότερα στην ηλικία αδέλφια τους.
Γαβριάδες υπήρχαν και στην Αθήνα και στις άλλες μεγαλουπόλεις. Όμως στον Πειραιά ο αριθμός τους υπερέβαινε κάθε προηγούμενο. Οι Γαβριάδες ταύτισαν την ύπαρξή τους με το μεγάλο λιμάνι, κατά συνέπεια με τον Πειραιά!
![]() |
Άπορα παιδιά επιστράτων των Βαλκανικών Πολέμων του 1912 – 13 |
![]() |
Ρακένδυτα παιδιά περιφέρονταν στις προβλήτες αναζητώντας τρόπους επιβίωσης |
![]() |
Ιούλιος 1917 |
Τα παιδιά του Πειραιά, οι μικροί Γαβριάδες, αποτελούσαν το ένα μέρος του σκηνικού. Το άλλο μέρος του ήταν οι αχθοφόροι, οι βαρκάρηδες, οι γεμιτζήδες, οι αραμπατζήδες και οι ναυτικοί.
![]() |
Μετακίνηση των Γαβριάδων με το Τραμ |
![]() |
Τα χαμίνια του Πειραϊκού Λιμένα τριγυρνούν γυμνά -μόλις έχουν βγει από τη θάλασσα όπου έκαναν μπάνιο- ανάμεσα από τους Γάλλους στρατιώτες. Βρισκόμαστε στην Γαλλική Κατοχή του Πειραιά του 1917 |
Μόνο όποιος είχε ζήσει αυτή τη ζωή του λιμανιού μπορούσε να εκτιμήσει την αξία ενός ζεστού πιάτου φαγητού, τη θαλπωρή ενός κρεβατιού που προσέφερε προστασία από το κρύο και τις βροχές του χειμώνα.
Πολλά από αυτά τα παιδιά του λιμανιού, μεγαλώνοντας έγιναν πετυχημένοι επαγγελματίες χωρίς να λησμονήσουν όμως ποτέ τη μίζερη ζωή των παιδικών τους χρόνων. Και υπήρξαν σπουδαίοι ευεργέτες, ειδικά για αυτά τα παιδιά του Πειραιά που κάποτε υπήρξαν και οι ίδιοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του Κωνσταντίνου Μπάκαλα. Υπήρξε κι εκείνος ένας Γαβριάς!
Το έργο του στη συνέχεια μεγάλο. Αναλαμβάνει επικεφαλής του Πατριωτικού Ιδρύματος του Πειραιά το οποίο βρίσκεται άνευ στέγης. Διαθέτει ιδιόκτητο μέγαρο στη συμβολή των οδών Μπουμπουλίνας και Καραΐσκου. Δημιουργεί περίπτερα στις εξοχές της Βούλας για να παραθερίζουν τα παιδιά, ενώ διαθέτει και μια έκταση επί της Λεωφόρου Σωκράτους και Ναυάρχου Μπήττυ (Ηρ. Πολυτεχνείου και Καραολή και Δημητρίου σήμερα), στην οποία ανεγείρεται το γνωστό σε όλους μας ΠΙΚΠΑ.
Στο πλευρό των παιδιών του Πειραιά στάθηκε και η Αθηνά Δηλαβέρη καθώς προσέφερε καθημερινώς από 1.300 έως 1.900 γεύματα, ενισχύοντας τα μαθητικά συσσίτια.
Όλες οι παραπάνω αναφορές είναι βεβαίως ενδεικτικές, αφού εκκλησίες και ιδιωτικά ή δημόσια ιδρύματα, σχολεία, προσπαθούσαν προς τον σκοπό αυτό. Τα παιδιά του Πειραιά αποτελούσε φαινόμενο κυρίως της προπολεμικής εποχής.
Η δίνη του αιματηρού Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, δημιούργησε την κατοχική και την μεταπολεμική περίοδο, ανάλογο πρόβλημα σε κάθε ελληνική πόλη.
Τα παιδιά του Πειραιά, του λιμανιού, τα χαμίνια, τα αλητόπαιδα, οι μικροί Γαβριάδες, όπως κι αν τα έλεγαν, όταν κάποτε μεγάλωναν και εντάσσονταν ομαλά στην ελληνική κοινωνία, αποτελούσαν σημείο αναφοράς και θαυμασμού για τις αρχές από τις οποίες διακατέχονταν.
Πολλά από τα παιδιά αυτά στην εφηβεία τους, όσα δεν κατέληξαν στην παρανομία, φοίτησαν σε νυχτερινές επαγγελματικές σχολές, έγιναν σπουδαίοι μηχανικοί, στελέχωσαν το εμπορικό ναυτικό και τις μεγάλες βιοτεχνικές μονάδες. Έγιναν σπουδαίοι μάστοροι.
![]() |
“Τα παιδιά του Λιμανιού” από ΕΛΙΑ |
Γίνονταν άνθρωποι αυθεντικοί, απαλλαγμένοι από υποκρισίες και συμπλέγματα, ζυμωμένοι στον δρόμο και στις προβλήτες του λιμανιού. Γνωρίζοντας τη σκληρότητα και τη βία από πρώτο χέρι και μάλιστα στην ιδιαίτερα ευαίσθητη ηλικία των παιδικών χρόνων, είχαν αναπτύξει έντονα αισθήματα και ευαισθησίες, χαρίσματα θα λέγαμε που γενικώς είχαν εκλείψει στον υπόλοιπο κοινωνικό περίγυρο.
Οι μικροί Γαβριάδες αποτελούσαν μόνιμο θέμα στην προπολεμική λογοτεχνία, αρθρογραφία καθώς και στα χρονογραφήματα των εφημερίδων. Τα παιδιά του λιμανιού που παρέμεναν στο κοινωνικό περιθώριο ή στην παρανομία μετατρέπονταν σε “Παιδιά της πιάτσας”.
Κατόπιν αυτών, θεωρώ λανθασμένη την αποδιδόμενη έννοια της λέξης “Γαύρος” για τους φιλάθλους της ομάδας του Ολυμπιακού, που δήθεν κρατά την προέλευσή της από το γνωστό ψάρι.
Τα φρέσκα αλιεύματα, ειδικά την προπολεμική εποχή δεν αποτελούσαν διατροφική προτίμηση και μάλιστα φθηνή όπως κάποιοι νομίζουν. Τα ψάρια τότε δεν μπορούσαν να διατηρηθούν φρέσκα. Δεν υπήρχαν μηχανήματα να τα διατηρήσουν ώστε να φτάσουν φρέσκα από την αλίευση στον καταναλωτή. Αυτό που ισχύει σήμερα δεν ίσχυε τότε! Το ψάρι γαύρος σήμερα είναι φθηνότερο από τα υπόλοιπα ψάρια. Τότε όλα τα φρέσκα αλιεύματα ήταν ακριβά αλλά το σπουδαιότερο δεν αποτελούσαν πρωτεύουσα επιλογή της εργατικής τάξης.
Τα ψάρια προπολεμικά καταναλώνονταν παστά από τους φτωχούς ανθρώπους οι οποίοι τα αγόραζαν από τα μπακάλικα της γειτονίας τους. Ακόμα και η ίδια η ονομασία του ψαριού “γαύρος” δεν βρισκόταν σε χρήση την προπολεμική εποχή, καθώς ο παστός γαύρος λεγόταν τότε αντζούγια. Οι περίφημες και γνωστές αντζούγιες όπως και οι παστές σαρδέλες ήταν στον Πειραιά εδέσματα που συνόδευαν την κατανάλωση ρετσίνας.
![]() |
Μικρός λούστρος διαβάζει στα σκαλιά της εκκλησίας – 1933 |
Για να επιστρέψουμε όμως στα παιδιά του λιμανιού, τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των μικρών Γαβριάδων, αποτέλεσαν θέμα και τίτλο κινηματογραφικών ταινιών αλλά και τραγουδιών. Τα παιδιά του Πειραιά μπορεί να έγιναν παγκοσμίως γνωστά από την Μελίνα Μερκούρη στην ταινία “Ποτέ την Κυριακή” με την υπέροχη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά για μεγάλη χρονική διάρκεια πριν γίνουν τραγούδι, αποτελούσαν ένα κοινωνικό πρόβλημα που είχε λάβει ανεξέλεγκτες κοινωνικές διαστάσεις.
Την κατοχική περίοδο αλλά και μεταπολεμικά ο όρος “Γαβριάς” ή “Γαβριάδες” χάθηκε, διότι η αθλιότητα λόγω πολέμου γενικεύθηκε και εξαπλώθηκε σε όλες τις ηλικίες. Η φτώχεια έπαψε να αποτελεί “προνόμιο” των παιδιών του λιμανιού. Όλοι πλέον λιμοκτονούσαν. Άλλωστε ποιος γνώριζε τον μικρό Γαβριά του Ουγκώ; Πολύ εύκολα ο “Γαβριάς” έγινε “Γάβρος”.
Οι Γαβριάδες με την κοινωνική ανάπτυξη άρχισαν να χάνονται από το λιμάνι. Συνέχιζαν όμως να παραμένουν στη θύμηση όλων εκείνων που πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια ζώντας στις κασέλες και στα πρόχειρα παραπήγματα του Πειραϊκού λιμένα.
http://pireorama.blogspot.gr/search?updated-max=2017-12-06T09:28:00%2B02:00&max-results=2